TEMEL HAREKET EĞİTİMİ
(MUSTAFA KARADENİZ – BEDEN EĞİTİMİ ÖĞRETMENİ – ANTRENÖR )
Günümüzde; spora başlama yaşı, eğitim süresi ve eğitim kalitesi performans sporcusu için hayati önem taşımaktadır. Bir başka önemli konu, diğerleri kadar önemsenmeyen ancak en az onlar kadar önemli belki de onlardan daha önemlisi TEMEL HAREKET EĞİTİMİ ‘dir. Bu konunun önemsenmemesinin en büyük nedenlerinden biri ebeveynlerin bu konuyla ilgili gerekli bilgiye sahip olmadıkları kadar Türkiye’de bu konunun değeri anlaşılıp öneminin verilmediğine inanıyorum. Temel Hareket Becerileri ilk yıllarda çok önemsenmese de performans döneminde küçük farklılıkları oluşturur. Bu küçük farklar da şampiyonları belirler.
TEMEL HAREKET EĞİTİMİ NEDİR ?
İyi bir bina yapmak için nasıl iyi bir temele ihtiyaç varsa, iyi bir performans için de Temel Hareket Eğitimi’ne ihtiyaç vardır. Çocuğun hayatının sonuna kadar kullanacağı ya da spor yapıyorsa da en üst düzeye ulaşacağı, spor branş becerilerini de üzerine inşa edeceği hareketlerdir.
Sonraki spor hayatında kullanacağı temel motorsal hareketler olan kuvvet, sürat, dayanıklılık gibi hareketlerin yanında yardımcı motorsal hareketler olan koordinasyon, çabukluk, çeviklik, esneklik gibi hareketlerin de temelini oluşturur. Ayrıca eklem hareketliliğine de katkı sağlar.
Konuyu 3 bölümde inceleyebiliriz:
-Lokomotor beceriler
-Manüplatif beceriler
-Denge
LOKOMOTOR BECERİLER: Çocuğun yer değiştirmesi ile ilgili hareketlerdir. Yürüme, koşma, sıçrama, galop vb. hareketlerdir.
MANÜPLATİF BECERİLER: Bir nesne ile yapılan becerilerdir. Atma, tutma, bir nesne ile topa vurma, ayakla topa vurma, topu fırlatma vb. hareketlerdir.
DENGE: Statik ve hareketli dengeyi anlıyoruz. Tek ayakta durma, denge tahtasında yürüme vb. hareketlerdir.
Bu özelliklerle beraber spor temel hareketlerinin basit formlarını da kazanır. Hafif topa ayakla vurma, küçük topu alçak potadan geçirme, masa tenisi topuna raketle masa olmadan vurma vb. hareketleri de Temel Hareket Eğitimi’nde kazanır.
Bütün bu kazanımların yanında bir bireyin hayatı boyunca ihtiyaç duyacağı hareketleri alırken ileriki yaşamınınım da haritasını çizmiş olur.
Gereken olgunlaşma sürecini tamamlayamamış hareketler, çocuğu oyun ve spordan uzaklaştıracak, bu durum da günümüzde çok büyük sorunlara neden olan hareketsizliği getirecektir. Obezite, şeker, duruş bozuklukları… İleriki yaşlarda çocuğun karşılaşacağı sorunlardır.
TEMEL HAREKET EĞİTİMİ KAÇ YAŞINDA YAPILMALI?
Temel hareket eğitimi 2-7 yaş aralığıdır. Bu çağda motor gelişimi yanında bilişsel, duygusal ve sosyal gelişimleri de olmaktadır. Sağlıklı bireylerin temelleri bu yaş aralığında atılır.
Temel Hareket Becerileri; başlangıç, gelişim ve olgunlaşma olmak üzere 3 aşamalı bir süreçten geçer.
Başlangıç 2-3 yaş, gelişme 4-5 yaş, olgunlaşma 6-7 yaş olarak ayırmak mümkündür.
TEMEL HAREKET EĞİTİMİ NE KAZANDIRIR?
Öncelikle ebeveynler şunu bilmelidir ki, Temel Hareket Eğitimi çocuğa büyüme sürecinde zorlayıcı hareketler öğretmez. Olgunlaşma sürecini tamamlamamış hareketleri öğreterek çocuğun başaramama ve başarısız olma duygusunu yaşamalarını engeller. TEMEL HAREKET EĞİTİMİ çocuğu doğal süreçleri içerisinde bu süreçleri en iyi şekilde tamamlaması için ona uygulama alternatifleri sunar. Atlama, koşma, sıçrama, yürüme, koşma v.b.lokomotor yetilerinin yanı sıra topa vurma, topu fırlatma, çemberden geçirme, raketle hareketli topa vurma v.b.manüplatif hareketleri kazanır. Ayrıca çeşitli denge çalışmaları ile hem statik hem de hareketli denge gelişimi sağlanır.
Yapılan çalışmaların hemen hepsi oyun formunda verilir. Oyunlar çocuğun doğal gelişim süreçleri göz önüne alınarak hazırlanır. Çalışmalarda asıl amaç çocuğa Temel Hareket Becerilerini geliştirecek fırsat sunmaktır. Dolayısıyla her yaşta, bulunduğu süreç göz önüne alınarak hareket çeşitliliği sağlanır bu da çocuğun pek çok uygulama ile Temel Hareket Becerilerini geliştirmesinde en yüksek faydayı sağlar.
Kaba motor beceriler(büyük kas gruplarına hitap eder) ile ince motor beceriler(küçük kas gruplarına hitap eder) sürecin özelliğine göre ayrı ayrı ya da birlikte de çalıştırılır.
TEMEL HAREKET EĞİTİMİ’ni sadece motor gelişim olarak ele almak yanlış olur. Aynı zamandan bilişsel, duygusal ve sosyal gelişimi de direk etkilemektedir. Çocuğun motor becerileri beyin tarafından algılanır, depolanır ve tekrar benzer durumlarda kullanılır. Temel Hareket Eğitimi ‘nin alternatif uygulamalarla geliştirilmesi çocuğun bilişsel gelişimine de katkı sağlayacak, karşılaştığı problemleri , kazandığı geri bildirimlerle daha kolay çözecektir. Böylece çocuğun özgüveni ve özsaygısını artıracak duygusal gelişimine katkı sağlayacaktır. Ayrıca her oynadığı oyunla paylaşmayı, işbirliğini, rakibe saygıyı, arkadaşlığı öğrenecek bu da sosyal olarak çocuğa katkı sağlayacaktır.
Bunların yanında ince motor gelişimi akademik başarısını da etkileyecektir. Kalem, fırça, silgi gibi cisimleri tutma ve kullanma ayrıca deney malzemelerini kullanma becerisi akademik başarısına katkı sağlayacaktır.
Şunu da unutmayalım ki; Çocuğun beyni 3 yaş civarında yetişkin beyninin %80 ağırlığını kazanır. Dolayısıyla çocuğa siz ne verirseniz beyin onu kaydeder ve o davranışları gösterir. Siz hareketli bir yaşam sunmuşsanız çocuk hareketli, siz durağan bir yaşam sunmuşsanız hareketsiz olacaktır.
Bazı ebeveynlerden şunu çok sık duyuyorum.” Benim çocuğum telefonda ya da tablette benim bile bilmediğim yerlere girip oyun oynuyor. Daha okuma yazması bile yok. İleride kim bilir ne olur?”
Ben size ne olacağını söyleyeyim: Hareketsiz, asosyal, spora karşı ilgisiz çocuklar olacaktır. Ebeveyn çocuğun eline telefon vererek, o anda hareket etmesi gerekirken, hareket etmesini engelleyip onu koltuğa oturtarak rahat etmektedir. Oysa gelişim çağında o koltuktan kaldırmak için hem maddi hem de manevi bir çok bedel ödeyecektir. Çocuğun hayatı boyunca kullanacağı hareketleri geliştireceği çağda onu koltuğa ve teknolojiye teslim etmek ebeveynin çocuğuna yapacağı en büyük kötülüktür.
İşte bunun sonuçlarını spor yaşına geldiğinde yaşıyoruz. En iyi ayakkabıları alıp her türlü olanağı sağlayan velile, çocuklarında görmek istediği performansı göremeyince hayal kırıklığına uğrayıp çocuğa aşırı baskı yaparak onunda psikolojisinde tamir olmaz yaralar açmaktadır.
EBEVEYN OLARAK NE YAPMALIYIZ?
Şimdi yazımızın başına dönecek olursak ; başlama yaşı, eğitimin sürekli ve kalitesinin performans sporcusu için ne kadar önemli olduğunu söylemiştik. Bir örnekle yazımı bitirmek istiyorum.
Sporda performansı çok yüksek bir dağın doruk noktası olarak kabul edersek, çocuk doruk noktaya yavaş yavaş tırmanacaktır. Ancak öyle zamanlar gelecektir kitabında gerekli teçhizat yoksa o noktayı geçemez. İşte Temel Hareketler bu teçhizattır. Gerekli donanımı olan sporcular doruk noktaya ulaşacaklardır. Doruğa ulaşırken bu teçhizatlar onu hedefe daha hızlı, daha güvenli ulaştıracaktır
Çocuğunuza bu teçhizatları vermeden doruk noktaya ulaşmasını istemeyin. Çünkü doruk noktaya ulaşırken ya ayağı kayıp düşecek ya da yarı yolda kalacaktır.
Sağlıkla kalın.
